Trong lịch sử 93 năm xây dựng và phát triển, Đảng ta luôn đề cao công tác tuyên giáo, là một bộ phận cấu thành của công tác xây dựng Đảng. Công tác tuyên giáo đã góp phần to lớn vào việc xây dựng đường lối chính trị đúng đắn của Đảng, đề ra khẩu hiệu hành động đúng lúc và sát hợp với nhiệm vụ chính trị của từng giai đoạn cách mạng; khẳng định vai trò đi trước mở đường, khai thông tư tưởng cho toàn Đảng, toàn quân, toàn dân, vì độc lập chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ cho Tổ quốc, hạnh phúc ấm no cho Nhân dân. Công tác Tuyên giáo của Đảng có lịch sử ra đời sớm nhất trong hoạt động lãnh đạo của Đảng, có vai trò quan trọng trong công tác tư tưởng từ các hoạt động thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam cũng như trong công tác lãnh đạo của Đảng.
Sau Hội nghị thành lập Đảng vào đầu năm 1930, Ban Chấp hành Trung ương thành lập Ban Cổ động và Tuyên truyền - cơ quan tham mưu, chỉ đạo công tác tư tưởng của Đảng với nhiệm vụ trước mắt là tuyên truyền, giác ngộ quần chúng về Chủ nghĩa Mác-Lênin, về Chánh cương vắn tắt, Sách lược vắn tắt và đường lối của Đảng: cổ vũ động viên các tầng lớp nhân dân giác ngộ cách mạng, hiểu Đảng, ủng hộ Đảng, tin và đi theo Đảng làm cách mạng.
Đặc biệt, ngày 01/8/1930, nhân dịp kỷ niệm ngày quốc tế đấu tranh chống chiến tranh đế quốc, bảo vệ hòa bình, Ban Cổ động và Tuyên truyền xuất bản tài liệu mang tên “Ngày Quốc tế đỏ 1/8”. Đây là tài liệu duy nhất và sớm nhất còn lưu giữ đến nay đề rõ “Ban Cổ động và Tuyên truyền của Đảng Cộng sản Việt Nam ấn hành”. Ngay sau khi phát hành, tài liệu tạo tiếng vang lớn, có sức cổ vũ mạnh mẽ quần chúng nước ta đứng lên đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc, chống áp bức, bóc lột, phản đối chiến tranh xâm lược, ủng hộ phong trào giải phóng dân tộc. Từ đó, ngày 01/8 trở thành một mốc son trong lịch sử đấu tranh cách mạng của Nhân dân ta dưới sự lãnh đạo của Đảng, đánh dấu một hoạt động rất có ý nghĩa đối với công tác tuyên giáo của Đảng.
Xuất phát từ sự kiện có ý nghĩa lịch sử đặc biệt này, năm 2000, Bộ Chính trị (Khóa VIII) quyết định lấy ngày 01/8 hằng năm làm Ngày truyền thống công tác tư tưởng - Văn hóa của Đảng. Năm 2007, sau khi hợp nhất Ban Tư tưởng - Văn hóa Trung ương và Ban Khoa giáo Trung ương thành Ban Tuyên giáo Trung ương, Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa X) quyết định lấy ngày 01/8 hằng năm làm Ngày truyền thống ngành Tuyên giáo của Đảng.
Trải qua lịch sử 93 năm xây dựng và phát triển, cơ quan chuyên trách làm công tác tuyên giáo của Đảng có những tên gọi khác nhau và có những lần chia tách, hợp nhất cho phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ của mỗi giai đoạn cách mạng, trong bất cứ giai đoạn cách mạng nào, đội ngũ những người làm công tác tuyên giáo luôn nỗ lực phấn đấu phát huy truyền thống vẻ vang, hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao, đóng góp to lớn vào sự nghiệp cách mạng của dân tộc do Đảng lãnh đạo. Kỷ niệm Ngày truyền thống ngành Tuyên giáo của Đảng là dịp để cấp ủy đảng, chính quyền các cấp, các ngành và cán bộ làm công tác tuyên giáo nhận thức sâu sắc hơn về vai trò, vị trí của công tác tuyên giáo, coi đó là lĩnh vực đặc biệt quan trọng trong hoạt động lãnh đạo của Đảng.
Công tác Tuyên giáo trong việc chuẩn bị thành lập Đảng và phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc; Tổng khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám (1930-1945)
Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời là kết quả tất yếu của việc chuẩn bị đầy đủ về mặt chính trị, tư tưởng và tổ chức. Đồng chí Nguyễn Ái Quốc là người cộng sản Việt Nam đầu tiên đã truyền bá Chủ nghĩa Mác-Lênin vào Việt Nam, là người đã vạch ra đường hướng cơ bản của cách mạng Việt Nam, đồng thời cũng là người trực tiếp tuyên truyền, giáo dục và huấn luyện cán bộ, chuẩn bị tốt mọi mặt về tổ chức để đi đến thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam. Các tác phẩm của Nguyễn Ái Quốc như “Bản án chế độ thực dân Pháp”, “Đường Kách mệnh”, các tờ báo do Người sáng lập như “Người cùng khổ”, “Thanh niên”... là những tài liệu truyền bá Chủ nghĩa Mác-Lênin đầu tiên vào Việt Nam. Những tài liệu này có sức cuốn hút mạnh mẽ các tầng lớp trí thức tiến bộ và những người tiên tiến trong giai cấp công nhân, nhân dân lao động lúc bấy giờ, vì nó có tác động thức tỉnh lòng yêu nước của Nhân dân, vạch ra con đường cách mạng đúng đắn để đi đến thắng lợi cuối cùng, chỉ ra xu thế phát triển tất yếu của dân tộc và thời đại đó là con đường độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.
Không chỉ bằng các tài liệu, sách báo được gửi vào trong nước để truyền bá Chủ nghĩa Mác-Lênin và con đường giải phóng dân tộc, đồng chí Nguyễn Ái Quốc còn cùng các đồng chí của mình mở các lớp huấn luyện cán bộ, tổ chức cho một số cán bộ sang học tập và công tác Liên Xô để chuẩn bị cho đội ngũ cán bộ cốt cán của Đảng sau này. Những cán bộ đầu tiên được Nguyễn Ái Quốc đào tạo đã trở thành những chiến sĩ cộng sản ra sức truyền bá Chủ nghĩa Mác-Lênin vào Việt Nam, thông qua đó giác ngộ quần chúng, chuẩn bị điều kiện chín muồi để đi đến thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam - Ngày 03 tháng 02 năm 1930.
Trong giai đoạn này công tác Tuyên giáo của Đảng đã góp phần không nhỏ vào những thắng lợi của cách mạng, công tác tuyên truyền thông qua các tài liệu, sách, báo của Đảng, phát động hàng nghìn cuộc đấu tranh rộng khắp cả nước, từ Cao trào cách mạng 1930-1931, đỉnh cao là Xô Viết Nghệ Tĩnh đến Cao trào dân chủ (1936 - 1939) và nhất là sau Hội nghị Trung ương 8 (năm 1941) tất cả công tác của Đảng đều hướng vào việc thực hiện nhiệm vụ chiến lược cách mạng: tập trung sức mạnh toàn dân tộc vào nhiệm vụ phản đế, giành độc lập dân tộc. Những nhà làm công tác Tuyên giáo của Đảng đã động viên các tầng lớp, dân tộc tham gia vào mặt trận cứu nước và kịp thời truyền đạt những nhận định, đường lối, chủ trương của Đảng trước các diễn biến trong nước và quốc tế, đã ra những khẩu hiệu hướng dẫn tư tưởng và hành động của quần chúng. Với nhiều hình thức tuyên truyền như tuyên truyền xung phong, tuyên truyền vũ trang, bạo động chính trị, cổ vũ quần chúng nổi dậy với khí thế mạnh mẽ áp đảo quân thù, Đảng đã huy động toàn dân tộc đứng lên lật đổ chế độ phong kiến, thực dân, lập nên nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, Nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á.
Công tác Tuyên giáo trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược (1945-1975)
- Giai đoạn 1945-1946, đây là giai đoạn công tác Tuyên giáo ra sức vận động quần chúng nhân dân trong xây dựng và đấu tranh bảo vệ chính quyền, giữ vững thành quả cách mạng vừa mới giành được sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945.
- Giai đoạn 1946-1954, là giai đoạn cả nước kháng chiến chống thực dân Pháp và can thiệp Mỹ. Công tác Tuyên giáo lúc này tập trung cho nhiệm vụ vừa kháng chiến vừa kiến quốc, động viên toàn dân kháng chiến với phương châm “toàn dân, toàn diện, trường kỳ, tự lực cánh sinh”, dẫn đến Chiến thắng Điện Biên Phủ (1954), chấm dứt đô hộ của thực dân Pháp trên đất nước ta, giải phóng hoàn toàn miền Bắc, đưa cách mạng Việt Nam chuyển sang một giai đoạn mới - giai đoạn xây dựng miền Bắc theo con đường xã hội chủ nghĩa và tiến hành cách mạng giải phóng dân tộc ở miền Nam, hoàn thành độc lập dân tộc và thống nhất đất nước.
- Giai đoạn 1954-1975, Đảng ta đã lãnh đạo công tác Tuyên giáo thực hiện cuộc vận động chính trị, giáo dục tư tưởng liên tục, rộng khắp nhằm quán triệt hai nhiệm vụ chiến lược: tiến hành cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc và cách mạng dân tộc dân chủ ở miền Nam. Với ý chí “Không có gì quý hơn độc lập tự do”, thực hiện cuộc chiến tranh Nhân dân, phát huy tinh thần yêu nước của toàn dân tộc, tranh thủ tối đa sự ủng hộ của Nhân dân thế giới, tạo ra sức mạnh tổng hợp để đánh thắng đế quốc Mỹ xâm lược. Công tác Tuyên giáo đã thành công trong việc bồi dưỡng ý chí quyết tâm đánh Mỹ và thắng Mỹ của toàn dân tộc, góp phần động viên Nhân dân miền Bắc ra sức khôi phục và phát triển kinh tế, ra sức xây dựng hậu phương lớn XHCN, đánh thắng cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, chi viện đắc lực sức người, sức của cho tiền tuyến lớn miền Nam; đồng thời động viên nhân dân miền Nam vượt qua những khó khăn, thử thách, anh dũng tiến lên, lần lượt đánh thắng các chiến lược chiến tranh của đế quốc Mỹ và bọn tay sai. Với cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, non sông thu về một mối, đưa cả nước bước vào một thời kỳ mới, thời kỳ cả nước tiến lên chủ nghĩa xã hội.
Công tác Tuyên giáo trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc (1975 đến nay)
Nhiệm vụ công tác Tuyên giáo trong thời kỳ này là tập trung động viên lòng yêu nước, khắc phục khó khăn, xây dựng quyết tâm vượi qua thử thách, đề cao tinh thần chủ động, dám nghĩ dám làm, tìm tòi sáng tạo, từ đó đã từng bước khắc phục hậu quả chiến tranh, giành chiến thắng trong hai cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới của Tổ quốc, từng bước xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật ban đầu hết sức quan trọng của đất nước, tạo điều kiện cho các bước phát triển tiếp theo.
Đại hội VI (1986) của Đảng đã khởi xướng sự nghiệp đổi mới toàn diện đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Công tác Tuyên giáo không chỉ góp phần vào việc hình thành và từng bước hoàn thiện hệ thống lý luận của Đảng thông qua tổng kết thực tiễn, mà còn đưa đường lối đổi mới nhanh chóng đi vào cuộc sống, góp phần tạo nên những thành tựu quan trọng có ý nghĩa lịch sử trên tất cả các lĩnh vực chính trị, kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh, thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.
